مرکز پاسخگويي: دفتر تبليغات اسلامي
موضوع اصلي: حكام
موضوع فرعي: برنگرداندن فدك به حضرت زهرا(س) توسط ابابكر
چرا ابابكر فدك را به فاطمه زهرا(س) برنگرداند؟


پاسخ:
پيامبر اسلام(ص) از قرآن و عترت به عنوان دو امانت گرانسنگ ياد نموده و همگان را به حرمت نهادن به آن دو فرا خواند؛(1) ولي برخي از مسلمانان نه تنها به خاندان آن حضرت احترام نگذاشتند، بلكه بر آنان ستم بزرگ روا داشتند. كنار گذاشتن علي(ع) از صحنه سياست و غصب مقام خلافت و غصب فدك، نمونه هايي از ظلم بودند كه بر علي(ع) و فاطمه زهرا(س) روا داشتند.
يكي از اقدامات ابوبكر - بعد از رسيدن به خلافت - گرفتن فدك از حضرت زهرا(س) بود كه ظلم بر ساحت مقدس حضرت زهرا(س) بود. ممكن است خليفه از گرفتن فدك اهداف متعددي داشته است؛ ولي يكي از اهداف عمده آن بوده كه با فدك معامله سياسي نمايد، زيرا ابوبكر ميدانست اگر فدك در اختيار علي(ع) و فاطمه زهرا(س) قرار گيرد، آنان ميتوانند با بهرهگيري از فدك به عنوان بنيه مهمّ اقتصادي، با خليفه مبارزه نموده و خلافت را به علي(ع) برگردانند.
از سوي ديگر اگر حقانيت فاطمه زهرا(س) در خصوص مالكيت فدك اثبات شود، ادعاي فاطمه(س) مبني بر يان كه ولايت، حق امام علي(ع) است نيز اثبات ميشود:
طبيعي است اثبات ولايت علي(ع) براي خليله پيامدهاي منفي در پي داشت.
جهت توفيقات بيشتر قسمتي از كتاب فروغ ابديت را ميآوريم: ابن ابي الحديد ميگويد: من به يكي از متكلمان اماميه، به نام علي بن نقي گفتم: دهكده فدك وسعت نداشت و سرزمين به اين كوچكي كه جز چند نخل در آن جا نبود، ارزش نداشت، مخالفان فاطمه(س) در آن طمع ورزند!
در پاسخ گفت: اشتباه ميكني. شمار نخلهاي آن جا از نخلهاي كنوني كوفه كمتر نبود. ممنوع ساختن خاندان پيامبر(ص) از اين سرزمين حاصلخيز، براي اين بود كه مبادا اميرالمؤمنين(ع) از درآمدِ آن جا براي مبارزه با دستگاه خلافت كمك بگيرد. از اين رو، نه تنها فاطمه(س) را از فدك محروم ساختند، بلكه كليه بني هشم و فرزندان عبدالمطلب را از حقوق مشروع خود، يعني خمس غنائمي كه سپاهيان اسلام در زمان خلفا به دست ميآوردند، بي نصيب نمودند.
بي ترديد جمعيتي كه بايد دنبال زندگي بروند و با كمال نيازمندي به سر ببرند، هرگز انديشه مبارزه با وضع موجود را در ذهن خود نميپرورانند.
همين نويسنده از يكي از مدرسين بزرگ مدرسه غربي بغداد، علي بن الفارقي نقل ميكند: به وي گفتم: آيا دختر پيامبر(ص) در ادعاي خود راستگو بود؟ گفت: بلي، گفتم: آيا خليفه ميدانست او زني راستگو است؟ گفت: بلي، گفتم چا خليفه حق مسلّم او را در اختيارش نگذاشت؟ استاد لبخندي زد و با كمال وقار گفت: اگر خليفه سخن فاطمه(س) را از اين جهت كه زني راستگو است، ميپذيرفت و بدون درخواست شاهد، فدك را به وي رد مينمود، فردا از اين موقعيت به سود شوهر خود علي(ع) استفاده ميكرده و ميگفت: خلافت مربوط به شوهرم علي(ع) است، و ابوبكر در اين موقع ناچار بود خلافت را به علي(ع) تفويض كند، زيرا او را راستگو ميداند. امّا خليفه براي اين كه راه اين تقاضاها و مناظرات بسته شود، او را از حق مسلّم خود ممنوع ساخت.(1)
بررسي پرونده فدك ثابت ميكند بازداري دُخت پيامبر(ص) از حق مشروع خود، يك جريان سياسي بود.(2)
ابابكر در مقام احتجاج با فاطمه(س) باحديث نحن معاشر الانبياء لانورّث.(3) از فاطمه(س) شاهد خواست و شهادت علي(ع) را كه ذي نفع است نپذيرفت،(4) حضرت زهرا(س) با خطبه آتشين در برابر انصار و مهاجران به اثبات حقانيت پرداخت و سخت حاضران را تحت تأثير قرار داد.(5)
برخي عقيده دارند ابابكر فدك را به فاطمه(س) برگرداند،(6) ولي عمر مخالف نمود و گفت: فدك بيت المال است و نبايد به فاطمه داده شود.(7)

***
پاورقي:
1 - جعفر سبحاني، فروغ ابديت، ج 2، ص 276 - 277، با تلخيص.

2 - همان، ص 278، با تلخيص.

3 - دائرة المعارف بزرگ اسلامي، ج 5، ص 231.

4 - فروغ ابديت، ج 2، ص 275.

5 - حسين علي منتظري، شرح خطبه حضرت زهرا، ص 27.

6 - دائرة المعارف بزرگ اسلامي، ج 5، ص 231.

7 - فروغ ابديت، ج 2، ص 275.