بازگشت

زادگاه فاطمه ي زهرا




محلّ تولّد آن حضرت، خانه ي خديجه دختر خويلد «امّ المؤمنين» بود؛ اين خانه در کوچه هاي مکّه ي مکرّمه معروف به کوچه هاي عطاران قرار داشت.

ازرقي گويد: «اين خانه به زادگاه فاطمه عليهاالسلام معروف است؛ زيرا فاطمه و ديگر فرزندان خديجه از رسول خدا، در آن تولد يافته اند.»

همچنين به گفته ي ارزقي، ازدواج پيامبر با خديجه در اين خانه واقع شده و وفات خديجه نيز در اين خانه بوده است و پيامبر خدا در اين خانه سکونت داشتند تا هنگامي که به مدينه هجرت کردند. بعد از اين خانه در اختيار عقيل پسر ابوطالب بود و گويند معاويه در دوران خلافتش آن را از عقيل خريداري کرد و آن را به مسجد تبديل نمود و مردم در آن نماز مي خواندند؛ که امروز از آن خانه اثري نيست، امّا در گذشته پايين تر از سطح جاده بوده و چند پله فاصله داشته و در سمت چپ آن سکّويي به اندازه ي سي سانتي متر ارتفاع، با طول ده متر و عرض چهار متر قرار داشته است؛ همچنين مکتب خانه اي در آن بوده است که کودکان در آنجا قرآن مي آموختند. در سمت راست خانه درِ کوچکي بوده که با دو پلّه به کوچه اي- با عرض دو متر- راه داشته است.

اين خانه داراي سه در بوده؛ يکي در سمت چپ به اتاق کوچکي به مساحت سه متر در کمتر از سه متر که جاي عبادت پيامبر صلي اللَّه عليه و آله بوده و در آنجا بر آن حضرت وحي نازل مي شده است. در سمت راست- نسبت به کسي که وارد خانه مي شود- محلي پايين تر از سطح زمين وجود داشته که آن را وضوخانه ي آن حضرت گفته اند.

درِ دوم، روبروي کسي بوده که وارد مي شده است، اين در به مکاني وسيع تر باز مي شده و شش متر در چهار متر مساحت داشته که محل سکونت پيامبر و خديجه بوده است.

درِ سوم که سمت راست قرار داشته متعلّق به اتاقي بوده با طول چهار متر در عرض هفت متر که در وسط آن مقصوره ي کوچکي بوده که بر جايگاه ولادت حضرت


فاطمه زهرا عليهاالسلام قرار مي گرفته است. بر ديوار شرقي اين اتاق «رَفي» است که روي آن قطعه سنگي از دستاس هاي [1] قديم نهاده شده که مي گويند اين دستاسِ حضرت زهرا عليهاالسلام است که در زمان حيات از آن استفاده مي کرده است.

به موازات طول خانه و گذرگاه بيروني و سکوي داخلي از شمال، فضايي است با ارتفاع يک متر و نيم به مساحت شش متر در هفت متر که تصوّر مي کنم اين محل همان جايي باشد که حضرت خديجه مال التجاره ي خود را در آن نگهداري مي کرده است. اين بود مشخصات خانه، چنانکه «بتانوني» در سفرنامه ي خود آورده است.

بتانوني گويد: «اگر نيک بنگري خواهي ديد که در اين خانه جز سادگي نيست! خانه اي است داراي چهار اتاق که سه اتاق از آنها، اندروني است، يکي مخصوص دختران، ديگري براي همسر، سوم براي عبادت و چهارم براي امور شخصي و مراجعات مردم». [2] .

در «شفاء الغرامِ» فاسي، مشخصات خانه ي خديجه به گونه اي ديگر آمده است. وي مي نويسد:

«اين خانه امروزه به صورت مسجد است؛ ايواني دارد با هفت ضلع که بر هشت ستون قرار گرفته. در وسط ديوار قبله ي آن، سه محراب وجود دارد که در آن بيست و شش زنجيره، در دو خط موازي ديده مي شود و مقابل آن ايواني است داراي چهار ضلع و پنج ستون و اين دو ايوان را يک صحن به يکديگر مي سازد. ايوان دوم از اوّلي کوتاه تر است؛ در نزديکي آن چند موضع وجود دارد که مردم آن را زيارت مي کنند:

اوّل موسوم به زادگاه فاطمه عليهاالسلام مي باشد.

دوّم را «قبّه ي وحي» گويند که متّصل به زادگاه فاطمه است.

سوّم «مختبأ» يا اندرون ناميده مي شود.

فاسي، سپس به ذکر مشخصات مساحت اين سه موضوع پرداخته و در پايان مي گويد:

«در زمان خلافت ناصر عباسي (سال 604 هجري) وي به تعمير آن خانه اقدام کرد؛ زيرا از آثار مهم و معروف در مکّه ي مشرّفه بوده است».



پاورقي

[1] دستاس؛ آسياب دستي که در قديم با آن گندم و جو و مانند آن را آرد مي کرده اند.

[2] رحلة البتانوني، ص 53.