بازگشت

توحيد در عبادت




مقصود حضرت زهرا عليهاالسلام از «اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريک له کلمة جعل الاخلاص تاويلها» اين است که خداي تعالي، اخلاص را تاويل و تجسم کلمه ي توحيد قرار داد؛ بدين معنا که موحد حقيقي، که جانش لبريز از توحيد خداوند، در تمام مراتب آن (ذات، صفت، فعل)، پاک و پيراسته از ريا و مانند آن است و انگيزه ها و رفتار و سلوکش، خالص براي خداست و سودايي جز خشنودي حق در سر ندارد و در نيازمندي هايش، يکسره خويشتن را به او سپرده است و با دل و جاني سرشار از خضوع و خشوع، هماهنگ با فطرت، اين سرود دلنشين را مي خواند:

... انني هداني ربي الي صراط مستقيم دينا قيما ملة ابراهيم حنيفا و ما کان من المشرکين-... ان صلاتي و نسکي و محياي و مماتي لله رب العالمين- لا شريک له و بذلک امرت و انا اول المسلمين-... اغير الله ابغي ربا و هو رب کل شي ء. [1] .

... آري! پروردگارم مرا به راه راست هدايت کرده است: ديني پايدار، آيين ابراهيم حق گراي؛ و او از مشرکان نبود... در حقيقت، نماز من و ساير عبادات و زندگي و مرگ من، براي خدا، پروردگار جهان است که او را شريکي نيست و بر اين کار، دستور يافته ام و من، نخستين مسلمانم... آيا جز پروردگار بجويم، با اينکه او پروردگار هر چيزي است؟

بر اين اساس، کسي که در سلوک علمي و سير فکري خويش، دريافته است که آفريننده و گرداننده ي چرخ آفرينش و فرمانرواي مطلق جهان، تنها خداست؛ مي سزد که در صحنه ي عمل نيز جز خداوند را نپرستد و در عرصه ي طاعت گزاري نيز تنها دل به فرمانهاي او بسپارد و در به دست آوردن نيازهايش بر او تکيه کند:

و لله غيب السموات و الارض و اليه يرجع الامر کله فاعبده و توکل عليه. [2] .

و نهان آسمانها و زمين از آن خداست و تمام کارها به او بازگردانده مي شود؛ پس او را پرستش کن و بر او توکل نماي.


ازمة الامور طرا بيده

و الکل مستمدة من مدده [3] .


مهار همه چيز در دست اوست و همه چيز از عنايت او استمداد مي طلبد.


بل الله فاعبد و کن من الشاکرين- و ما قدورا الله حق قدره و الارض جيمعا قبضته يوم القيامة و السموات مطويات بيمينه سبحانه و تعالي عما يشرکون. [4] .

بلکه خدا را بپرست و از سپاسگزاران باش؛ و خداوند را آنچنان که بايد به بزرگي نشناخته اند و حال آنکه روز قيامت، زمين يکسره در قبضه ي قدرت اوست، و آسمانها در پيچيده به دست اوست؛ او منزه است و برتر است از آنچه (با وي) شريک مي گردانند.

در حقيقت، دختر بزرگوار پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله در اين قسمت از گفتار خويش، توحيد در عبادت (پرستش و اطاعت) را که همان توحيد عملي است، ثمره و تحقق عيني و جلوه ي توحيد در مراتب نظري آن مي داند؛ زيرا هر انساني که باور کند جز الله، هيچ موجودي «رب العالمين» نيست و جز او «الرحمن الرحيم» و «مالک يوم الدين» نيست، به راهنمايي عقل فطري، پرستش و اطاعت را نيز ويژه ي او خواهد دانست. براي همين، امام صادق عليه السلام فرمود: «العقل ما عبد به الرحمن».


پاورقي

[1] سوره ي انعام، آيه ي 161- 163.

[2] سوره ي هود، آيه ي 123.

[3] شعر از مقدمه ي منظومه ملا هادي سبزواري است.

[4] سوره ي زمر، آيه ي 66- 67.